चंद्रपूर:- "कोहा ग्रंथालय व्यवस्थापन प्रणाली" या विषयावर संगणकशास्त्र विभाग आणि ग्रंथालय व माहितीशास्त्र विभागाच्या संयुक्त विद्यमाने, स्पोकन ट्युटोरियल, IIT मुंबईच्या सहकार्याने आयोजित एक आठवडाभर चालणाऱ्या राष्ट्रीय स्तरावरील प्रशिक्षण व कार्यशाळेचा १० मार्च २०२५ रोजी यशस्वी समारोप झाला.
कार्यशाळेचे संयोजक डॉ. एस. बी. किशोर यांनी उद्घाटन सत्रात या राष्ट्रीय स्तरावरील प्रशिक्षण कार्यक्रमाचे उद्दिष्ट आणि महत्त्व स्पष्ट केले. कार्यक्रमाच्या अध्यक्षस्थानी प्राचार्य डॉ. पी. एम. कटकार होते. त्यांनी ज्ञान व शिक्षण घडविण्यात ग्रंथालयांच्या महत्त्वपूर्ण भूमिकेवर सखोल चर्चा केली आणि ग्रंथालये जीवनभर शिक्षणासाठी महत्त्वाचा स्रोत कसा ठरतात हे विविध उदाहरणांद्वारे स्पष्ट केले.
तांत्रिक सत्र १ आणि २ चे प्रमुख पाहुणे आणि अध्यक्ष डॉ. सुधीर अस्तुंकर, ग्रंथपाल, विवेकानंद महाविद्यालय, भद्रावती, यांनी कोहा सॉफ्टवेअर ग्रंथालय संचालनात कसे उपयुक्त आहे यावर चर्चा केली.
संसाधन व्यक्ती श्री. चेतन तलसके, संचालक, सॉफ्टेक सोल्यूशन, पुणे, यांनी कोहा सॉफ्टवेअरच्या वैशिष्ट्यांवर सविस्तर सत्र घेतले आणि नंतर सर्व सहभागींसाठी प्रत्यक्ष प्रात्यक्षिक (हँड्स-ऑन ट्रेनिंग) आयोजित केले. तांत्रिक सत्र ३ चे प्रमुख पाहुणे आणि अध्यक्ष श्री. अनिल बोर्गमवार, माजी अध्यक्ष, महाराष्ट्र ग्रंथालय संघटना, यांनी ग्रंथपालांची ज्ञान व्यवस्थापनातील भूमिका यावर भाष्य केले.
संसाधन व्यक्ती डॉ. संदीप गुडेल्लीवार यांनी IIT वेब पोर्टलद्वारे कोहा सॉफ्टवेअर डाउनलोड व वापरण्याची प्रक्रिया समजावून सांगितली.
कार्यशाळेनंतरच्या पुढील टप्प्यात सर्व सहभागी आता "IIT बॉम्बे स्पोकन ट्युटोरियल पोर्टल" वर अपलोड केलेले २१ व्हिडिओ पाहून कोहा प्रशिक्षण पूर्ण करतील. हे व्हिडिओ कोहा प्रणालीचा सखोल अभ्यास करण्यासाठी चरणानुसार मार्गदर्शन देतील, ज्यामध्ये स्थापना (इंस्टॉलेशन), सूचीकरण (कॅटलॉगिंग), परिभ्रमण (सर्क्युलेशन) आणि प्रशासन (अॅडमिनिस्ट्रेशन) यासारख्या घटकांचा समावेश असेल.
सर्व सहभागींनी IIT पोर्टलवरील हे स्वयं-अध्ययन (सेल्फ-पेस्ड ट्रेनिंग) पूर्ण करणे अपेक्षित आहे, जेणेकरून त्यांना कोहा व्यवस्थापन प्रणालीची सखोल समज आणि व्यावहारिक अनुभव मिळेल. समारोप सत्रात, जिल्हा ग्रंथालय अधिकारी श्री. रत्नाकर माळवडे यांनी मालकी हक्क (प्रोप्रायटरी) सॉफ्टवेअरच्या मर्यादा स्पष्ट करत सर्व ग्रंथालयांनी ओपन-सोर्स सॉफ्टवेअरकडे स्विच करावे असा संदेश दिला.
कार्यक्रमाचा कृतज्ञता प्रदर्शन (व्होट ऑफ थँक्स) सह-संयोजक डॉ. एस. भुत्तावार यांनी केला, ज्यामध्ये सर्व वक्ते, संसाधन व्यक्ती आणि सहभागींच्या योगदानाचे कौतुक करण्यात आले. कार्यशाळेचे संचालन श्री. निशांत शस्त्रकर यांनी केले. तसेच, तांत्रिक सहाय्य डॉ. दयानंद हिरेमठ, श्री. प्रमोद गंगासागर, सौ. लीना नसारे, श्री. मोहम्मद आदिल शेख, सौ. प्रियांका बगायत, सौ. ऐश्वर्या रणदिवे आणि इतर शिक्षक व शिक्षकेत्तर कर्मचाऱ्यांनी प्रदान केले.
याशिवाय, IIT स्पोकन ट्युटोरियलच्या समन्वयक सौ. विद्या कदम यांनी कार्यशाळेदरम्यान महत्त्वपूर्ण सहकार्य दिले. ही व्यापक प्रशिक्षण कार्यशाळा ग्रंथपाल आणि ग्रंथालय व्यवस्थापनातील तज्ज्ञांना आवश्यक तांत्रिक कौशल्ये विकसित करण्यास मदत करणारी ठरली. कोहा प्रणालीच्या वापरामुळे शैक्षणिक आणि संस्थात्मक ग्रंथालयांमधील संसाधने अधिक सुगम आणि सुव्यवस्थित होतील.